“Düşünen Tohum Konuşan Toprak” Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri – Aksu Köy Enstitüsü (1940 – 1954)
1935 nüfus sayımına göre genç Cumhuriyet’te erkeklerin %76,7’si, kadınların da %91,8’i okuma yazma bilmiyordu; 40.000 köyün 31.000’inde okul yoktu. Cumhuriyet Batı karşısında kaybedilen uygarlık dengesini yeniden kurabilmek ve “yeni insan”ı yetiştirmek için yeni bir seferberliğe girişti. Köyü aydınlatacak insan tipinin köy ortamından seçilerek eğitilmesi esasına dayanan bu eğitim seferberliğiyle 1940 – 1954 yılları arasında ülkenin dört bir yanında 21 adet Köy Enstitüsü kuruldu. Köylerden toplanan çocuklar bu okullarda “İş için eğitim-iş içinde eğitim” prensibiyle eğitildi ve öğretmen olarak köylere gönderildiler. Duvarcılıktan dokumacılığa, arıcılıktan balıkçılığa, fizikten edebiyata, müziğe, resime, tiyatroya, pek çok konuda bilgi sahibi olan bu öğretmenler ülkenin her yerinde genç Cumhuriyet’in yeni insanını yetiştirmek için çalıştılar. Ancak dış ve iç baskılarla 1946’dan itibaren yavaşlayan süreç, 1954 yılında enstitülerin kapatılarak öğretmen okullarına dönüştürülmesiyle sona erdi.
“Düşünen Tohum Konuşan Toprak: Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri 1940 – 1954” sergisi, arşiv belgeleri, fotoğraflar, kişisel eşyalar ve tanıklıklarla Cumhuriyet tarihinin en dramatik değişim süreçlerinden biri olan Köy Enstitüleri’ne odaklanıyor. Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü tarafından, İsmail Hakkı Tonguç Belgeliği Vakfı işbirliğiyle, Ekrem Işın küratörlüğünde hazırlanan sergi 17 Nisan – 31 Mayıs 2013 tarihlerinde İstanbul Araştırmaları Enstitüsü’nde izleyiciyle buluştu; daha sonra Ankara, Eskişehir ve İzmir’de tekrarlandı. Antalya için yeniden düzenlenen sergide Aksu Köy Enstitüsü’ne geniş yer verildi. Antalya’nın toplumsal hafızasında silinmez izler bırakan Aksu Köy Enstitüsü’nün tanıklıklar ve fotoğraflarla mercek altına alındığı sergiye özel koleksiyonlar ve Antalya İl Milli Eğitim Müzesi’nden seçilen eserler eşlik ediyor.
AKSU KÖY ENSTİTÜSÜ
Antalya’nın Aksu nahiyesinde, Antalya, Muğla ve Mersin köylerinden gelecek öğrencilere hizmet etmek üzere, Nisan 1940’ta kurulan Aksu Köy Enstitüsü arazi sınırları içinde kalan Macun Köyü ilkokul binasında, ‘Eğitmen Kursu ve Köy Enstitü Müdürlüğü’ olarak faaliyete geçer. 1940 yılının Mart ve Nisan aylarında Eskişehir Çifteler Köy Enstitüsü’nden gelen 18 öğrenci, dördü eğitmenlere, dördü de enstitüye ait olmak üzere 8 baraka yaparlar. Aksu Köy Eğitmenleri Kursu da Nisan’ın son haftasında 83 öğrenci ile bu barakalarda eğitime başlar. İlköğretmen okuluna dönüştürüldüğü 1954 yılına kadar 751 mezun verir.
1968’den itibaren sırasıyla Öğretmen Okulu, Öğretmen Lisesi, Eğitim Enstitüsü ve Anadolu Öğretmen Lisesi adı altında eğitim veren okul bugün Aksu Fen Lisesi olarak faaliyetine devam etmektedir.
